Het is geen geheim dat de leden van de Academy of Motion Picture Arts and Sciences (ook bekend als de Oscars) weinig fantasie hebben als het gaat om die meest fantasierijke genres.
The Lord of the Rings: The Return of the King is de enige fantasiefilm die tot nu toe de Oscar voor beste foto heeft gewonnen. Dat is op zijn minst één op zowel horror als science fiction, twee genres die nog geen significante vooruitgang hebben geboekt als het gaat om een eerlijke vertegenwoordiging van de Academie. Hoewel een handvol films als The Exorcist en Avatar erin zijn geslaagd om te concurreren in de hoofdcategorieën, waren de nominaties te weinig en te ver tussen.
Het is een ander verhaal in de technische categorieën, met name voor sciencefictionfilms. In de loop der jaren heeft een aantal films meerdere overwinningen behaald, waaronder Star Wars, The Matrix en Mad Max: Fury Road van vorig jaar. Dan zijn er de volgende titels, die misschien niet de ceremonies hebben gedomineerd, maar er toch in zijn geslaagd om weg te glippen met een overwinning of twee. Hier zijn dan 15 Sci-Fi-films waarvan je niet wist dat ze Oscars hebben gewonnen.
15 STER TREK
Als Star Trek Beyond deze zondag de Oscar voor beste make-up wint, kunnen kijkers een licht gevoel van déjà vu ervaren. JJ Abrams 'reboot van de eerbiedwaardige Gene Roddenberry-franchise haalde die prijs immers al zeven jaar geleden vast.
Aanvankelijk leek het erop dat Star Trek in 2009 een belangrijke speler zou kunnen zijn in de Oscarrace van dat jaar. Dat was het eerste jaar dat de Academie de Best Picture-lei opende voor 10 genomineerden (helaas veranderde een paar jaar later in maximaal 10 genomineerden), en de manier waarop de stemming was gestructureerd bood de mogelijkheid om veel kassuccessen te vermelden naast de verwachte Oscar-aaititels. En nadat Star Trek een van de 10 felbegeerde plekken voor de prestigieuze Producers Guild Awards had veroverd, leek het erop dat de film ten minste een buitenfoto had gemaakt van het landen van de forse nom.
In plaats daarvan vond de Academie blijkbaar dat het hebben van het sciencefictiongenre dat wordt weergegeven door twee films (Avatar en District 9) in de Best Picture-opstelling voldoende was, waardoor Star Trek de vreemde film was. De film slaagde erin om vier technische nominaties te scoren, en het ging winnen voor zijn verzameling buitenaardse wezens en de scherpte van Spock's oren.
14 DE VLIEG
Het is zeldzaam dat een remake het origineel overtreft, maar dat was het geval met David Cronenberg's 1986-versie van The Fly. De versie van 1958 over het verhaal is een uitstekende film op zich, maar met zijn nieuwere model was Cronenberg in staat om het materiaal niet alleen beter te matchen met zijn eigen favoriete thema's - de relatie tussen mens en machine; de aantrekkingskracht van seksuele perversiteiten; de manier waarop ons eigen lichaam ons kan verraden zonder een moment van kennisgeving op te merken - maar ook een van de meest onverwacht ontroerende liefdesverhalen van zijn decennium te maken.
Chris Walas en Stephan Dupuis hebben terecht de beste make-up Oscar gewonnen voor hun gecombineerde bijdragen, maar hun werk gaat verder dan alleen het bieden van brutomomenten. In plaats daarvan, terwijl het verhaal zich moeiteloos verplaatst van de wederzijdse aantrekkingskracht tussen wetenschapper Seth Brundle (Jeff Goldblum) en verslaggever Veronica Quaife (Geena Davis) naar het ongeluk dat ertoe leidt dat Brundle verandert in 'Brundlefly', dienen de protheses als wegwijzers naar de ervaren mentale angst door Veronica terwijl ze wordt gekweld door wat er gebeurt met de man die ze aanbidt.
"Ik ben een insect dat droomde dat hij een man was en ervan hield", merkt Brundle op. "Maar nu is de droom voorbij en is het insect wakker." Walas en Dupuis - en natuurlijk Goldblum - brengen dit ontwaken op de meest verrassende manier over.
13 DE OORLOG VAN DE WERELDEN
Tussen 1939 en 1962 werd de Oscar voor beste visuele effecten Beste speciale effecten genoemd en werd toegekend aan zowel de visuele als de geluidseffectteams. De eerste sciencefictionfilm die de prijs won was 1950's Destination Moon, die ook een van de eerste films was die het onderwerp ruimte-verkenning serieus aanpakte. De producent, George Pal, werd een van de meest vooraanstaande makers van fantasiefilms in de komende twee decennia, en hoewel zijn werken af en toe een Oscar hier en daar ophaalden, was het in het begin van de jaren '50 toen hij van zijn grootste run genoot.
Binnen een periode van vier jaar, troffen drie van zijn films de Oscar voor Beste Speciale Effecten, beginnend met Destination Moon en verder met 1951's When Worlds Collide. Toch was het zijn productie uit 1953 van HG Wells 'The War of the Worlds die niet alleen de Oscar veroverde, maar ook de verbeelding van aspirant-filmmakers. The War of the Worlds, een flinke hit, bleef de volgende sci-fi verhalen beïnvloeden: Star Trek en andere televisieseries recyclen enkele van zijn meer unieke geluidseffecten, en zelfs de 2005-versie van Steven Spielberg bevatte een handvol subtiele erkenningen.
En laten we het cred van de popcultuur niet vergeten: Dr. Clayton Forrester, de gekke wetenschapper die door Trace Beaulieu wordt gespeeld op Mystery Science Theatre 3000, is vernoemd naar de heldhaftige wetenschapper die door Gene Barry in deze film wordt afgebeeld.
12 DE TIJDMACHINE
George Pal en HG Wells, weer samen! Enkele jaren na het succes van The War of the Worlds koos Pal ervoor om nog een Wells-eigendom op het scherm te brengen. In dit geval was het The Time Machine uit 1960, met in de hoofdrol Rod Taylor als H. George Wells, een uitvinder uit het Victoriaanse tijdperk die een apparaat maakt waarmee hij door de jaren heen en weer kan reizen.
Vanaf 1900 reist George een paar jaar vooruit en komt hij te midden van beide wereldoorlogen en het midden van de jaren zestig voor. Dan worden de dingen echt fantastisch terwijl hij helemaal naar het jaar 802.701 reist, waar hij de zachte Eloi helpt in hun strijd tegen de ondergrondse Morlocks.
De tijdmachine die voor deze foto is gemaakt, is zo bekend dat een exacte replica is gemaakt voor gebruik in een aflevering van The Big Bang Theory uit 2008. Het origineel blijft ondertussen in handen van de bekende verzamelaar Bob Burns, die het in een tweedehandswinkel in Californië vond en het in zijn oude luister herstelde. Maar wat ongetwijfeld de film won, de Oscar voor beste speciale effecten, waren de bezienswaardigheden en geluiden die voorbij George zoeven terwijl hij door de tijd zoomt terwijl hij in zijn verbazingwekkende apparaat zit.
11 VREEMDELING
Het was pas in dit huidige decennium dat de Academie eindelijk vijf genomineerden toestond om jaarlijks te strijden in de categorie Beste visuele effecten die in 1963 werd opgericht. Voorheen waren er twee genomineerden, drie genomineerden of werd de Oscar uitgedeeld als een Special Prestatie Award.
Slechts twee keer waren er uitzonderingen op deze beproefde regel. Een daarvan was 1973, toen de Academie besloot dat geen enkele film de gevolgen ervan verdiende (zou er toch een zaak voor The Exorcist zijn gemaakt?). De andere was 1979, dat tot de run die in 2010 begon, het enige jaar was met een volledige vijf genomineerden. Het is gemakkelijk om het enthousiasme van de Academie te begrijpen, gezien de voortreffelijkheid die te zien is in alle vijf functies.
Van de freewheeling hijinks gezien in Steven Spielberg's 1941 tot de avonturen in de ruimte tentoongesteld in de film-franchise jump starter Star Trek: The Motion Picture, de James Bond saga Moonraker en de Disney-inspanning The Black Hole, de effecten die in 1979 werden getoond waren echt special.
De verdiende winnaar was echter Ridley Scott's Alien, met de vijf belangrijkste artiesten (waaronder HR Giger en Carlo Rambaldi) die allemaal beelden oppakte voor het maken van een klassiek filmmonster. Alien sloeg 1-uit-2 bij de Oscars (het verliezende bod was voor Best Art Direction-Set Decoration), terwijl de Aliens uit 1986 van James Cameron een nog grotere deuk deden bij het stemmen. Genomineerd voor zeven Oscars (inclusief Beste actrice voor Sigourney Weaver), won het voor beste visuele effecten en beste geluidseffecten bewerken.
10 TOTAAL HERINNERING
Al tientallen jaren is de Academie er op gebrand om het grote publiek de tweede plaats niet te laten zien - dat wil zeggen, de films en artiesten die het winnen van een Oscar hebben gemist of zelfs gewoon een nominatie hebben gemist. De race van 1990 was echter getuige van een zeldzame uitzondering op deze taboe-telling.
In dat jaar gebruikten de leden van de visuele effectenbranche een numeriek beoordelingssysteem om te bepalen welke films een nominatie in die categorie zouden moeten verdienen. De eerste ronde leverde vier mogelijkheden op, waarvan er maximaal drie zouden worden gekozen om te worden genomineerd. Maar na het tellen van de tweede ronde, werd ontdekt dat slechts één titel voldoende punten had verdiend om daadwerkelijk te worden herkend. De foto was Paul Verhoeven's Total Recall, de futuristische acteur gebaseerd op een verhaal van Philip K. Dick en met in de hoofdrol Arnold Schwarzenegger.
De tak koos er dus voor om de vier belangrijkste effectwizards (waaronder grote make-upartiest Rob Bottin, van The Howling en The Thing fame) te eren met een Special Achievement Award voor hun bijdragen aan Total Recall. Wat betreft de andere drie films die waren gevochten - Dick Tracy, Ghost en Back to the Future Deel III - ze werden door de commissie alleen genoemd als 'runner-ups', wat betekent dat ze zelfs niet officieel worden erkend door de Academie als genomineerden.
9 LOGAN IS UITVOEREN
Slechts één keer in de geschiedenis van Oscar zijn twee films in hetzelfde jaar geëerd voor hun visuele effecten. Dat gebeurde tijdens de race van 1976, toen King Kong en Logan's Run elk een Special Achievement Award wonnen.
In het geval van King Kong was het een lachwekkende keuze, omdat de hokey-remake van Dino De Laurentiis van de klassieker uit 1933 allesbehalve speciale effecten had. Hoewel de geruchten blijven bestaan dat sommige Academieleden vol afschuw ontslag hebben genomen nadat hun collega's op de dubieuze benaming hadden gestemd, is dit nooit goed bevestigd - het is toch een gemakkelijk verhaal om door te slikken.
Meer waard was de andere winnaar, de sci-fi hit Logan's Run. Stel in een toekomst (om precies te zijn 2274) waarin iedereen leeft in totale gelukzaligheid tot de leeftijd van 30 - op welk punt wordt verwacht dat zij zichzelf opofferen tijdens het Carrousel-ritueel - dit boeiende avonturenverhaal profiteert van uitstekend camerawerk en innovatieve productie ontwerp.
Op gepaste wijze ontving de film nominaties voor Beste Cinematografie en Beste Art Direction-Set Decoration, hoewel de enige overwinning de eerder genoemde speciale prijs was voor zijn visuele effecten. Ze worden spaarzaam maar effectief gebruikt, het meest prominent tijdens de trippy Carrousel-scènes.
8 2001: EEN RUIMTE-ODYSSEY
Stanley Kubrick's hele carrière werd achtervolgd door controverse, dus het is geen verrassing dat zijn enige Academy Award-overwinning op dezelfde manier een twistpunt was.
Kubrick verdiende in totaal 12 Oscar-nominaties voor zijn prestaties op het gebied van schrijven, regisseren en produceren. Twee van die knikken kwamen om te schrijven (met Arthur C. Clarke) en regie in 2001: A Space Odyssey, het meesterwerk uit 1968 dat door velen wordt geprezen als de beste sciencefictionfilm ooit gemaakt. Toch behoorde Kubricks enige Oscar-overwinning in de categorie Beste visuele effecten, en hij was alleen het lid van het 2001-team dat een echt standbeeld ontving.
Hoewel het waar is dat hij toezicht hield op het effectenwerk (net zoals hij toezicht hield op alle aspecten van de productie, vaak obsessief), was het de geweldige Douglas Trumbull (Blade Runner, Close Encounters of the Third Kind) en zijn drie collega's die primair verantwoordelijk voor de uitvoering. Niettemin, toen de Oscar-tijd voorbij rolde, werd alleen de naam van Kubrick ingediend als een genomineerde voor effecten, waardoor het kwartet van hands-on innovators in de kou werd gelaten.
7 PLANEET VAN DE APEN
De kassa van 1968, Planet of the Apes, werd uitgebracht in hetzelfde jaar als 2001: A Space Odyssey, en terwijl de Kubrick-film vier nominaties landde, wist de simian-saga er twee te beheren: Best Original Score voor de uitstekende soundtrack van Jerry Goldsmith en Best Costume Design. Het won geen van beide, hoewel het John Chambers een Honorary Award opleverde.
Chambers werd aangehaald voor "uitstekende make-upprestaties", omdat hij verantwoordelijk was voor het uiterlijk van alle apen die de arme Charlton Heston tegenkwam. (In ander trivia-nieuws werd Chambers ook in fictieve vorm gezien in Argo, de winnaar van de beste foto van 2012, waar hij werd gespeeld door John Goodman.)
Hoewel de make-upontwerpen van Chambers alom werden geprezen, was er minstens één afwijkende stem. De meer realistische aapprotheses die in 2001 werden gebruikt, werden door de Academie genegeerd, waardoor de co-schrijver van de film, Arthur C. Clarke, zich afvroeg "of de juryleden 2001 hadden gepasseerd omdat ze dachten dat we echte apen gebruikten."
6 DE ABYSS
Het was pas in 1997 Titanic dat James Cameron de "koning van de wereld" werd nadat zijn wereldwijde hit maar liefst 11 Academy Awards won. Maar sommige van zijn eerdere films hadden genoten van een zekere mate van Oscar-succes: 1986's Aliens verdiende twee beelden, terwijl 1991's Terminator 2: Judgement Day er vier pakte (post-Titanic, Avatar pakte er nog drie). Het onderwater-epos van 1989 The Abyss is over het algemeen de vergeten film in de Oscar-portfolio van Cameron, misschien omdat het slechts een enkele overwinning behaalde uit vier nominaties - of, waarschijnlijker, omdat het de zeldzame Cameron-film was die achterbleef bij de kassa.
Filmopnames met veel water zijn goed gedocumenteerd als extreem uitdagend voor cast en crewleden (bijv. Jaws, Waterworld), maar The Abyss is misschien wel de meest nachtmerrieachtige van allemaal. Met een brutaal opnameschema opgedragen door Cameron, was de ervaring voor de meeste deelnemers zeer onaangenaam - co-sterren Ed Harris en Mary Elizabeth Mastrantonio hadden beide pech tijdens het maken van de film en Harris heeft gezworen de film nooit meer te bespreken.
Maar vanuit een technisch (zo niet humanistisch) standpunt was de film een belangrijke stap in de evolutie van CGI-beelden op het scherm, waarbij de vloeibare alien een belangrijke reden was dat The Abyss de Oscar won voor de beste visuele effecten. Cameron zou later dezelfde techniek gebruiken om de mercurial T-1000 te maken in Terminator 2: Judgement Day.
5 MANNEN IN ZWART
Zoals hierboven opgemerkt, vonden de Oscars van 1997 dat Titanic de concurrentie absoluut kapseisde en won hij een recordbinding van 11 awards uit een recordbinding van 14 nominaties. Twee van de drie verliezen kwamen in de acteercategorieën (hoofdrol Kate Winslet en ondersteunende actrice Gloria Stuart), terwijl de derde kwam met dank aan de afdeling Beste make-up. Zelfs terwijl ze een ongelukkige sweep-mentaliteit aannamen, realiseerden Academy-leden zich dat het gewoon absurd zou lijken als ze het bevroren blauwe gezicht van Leonardo DiCaprio zouden eren over de buitengewone reeks buitenaardse wezens in Barry Sonnenfeld's heerlijke zomerhit Men in Black.
Rick Baker had al vier Oscars gewonnen voor Beste Make-up (inclusief de allereerste die in deze categorie werd gegeven voor 1981's An American Werewolf in Londen) en zou er nog twee winnen. Maar zelfs onder alle waardige prestaties, scoort zijn werk aan Men in Black als zijn beste, aangezien hij en medewerker David LeRoy Anderson - met extra input van Sonnenfeld en uitvoerend producent Steve Spielberg - hun verbeelding de vrije loop liet. Van bijzonder belang is de Edgar Bug, speels gespeeld in verschillende staten van mutatie door Vincent D'Onofrio.
4 TERUG NAAR DE TOEKOMST
Geregisseerd door Robert Zemeckis en geproduceerd door Steven Spielberg, was 1985's Back to the Future niet alleen een commerciële maar ook een kritische. Deze eeuwige favoriet, waarin middelbare schoolstudent Marty McFly (Michael J. Fox) en de lusy Doc Brown (Christopher Lloyd) teruggaan naar 1955 in een opgevoerde DeLorean-tijdmachine, verdiende riemen van lovende recensies en was de beste film van zijn jaar - bovendien brak het zelfs de beste films voor de BAFTA Awards en de Golden Globes.
De Academy was niet zo genereus, hoewel de film wel vier nominaties kreeg, waaronder die voor Best Original Screenplay (Zemeckis en Bob Gale), Best Original Song ('The Power of Love') en Best Sound. Maar de enige overwinning kwam voor Best Sound Effects Editing, waarbij het middeleeuwse garen Ladyhawke en het Sylvester Stallone-voertuig Rambo: First Blood Part II werden verslagen.
Wat betreft de twee sequels, ze kregen niet dezelfde mate van erkenning van de Academie: 1989's Back to the Future deel II verdiende een eenzame nominatie voor de beste visuele effecten, terwijl 1990's Back to the Future deel III werd uitgesloten.
3 FANTASTISCHE REIS
De wetenschap is misschien nep, maar de fictie is enorm in 1966's Fantastic Voyage. Niet minder dan Isaac Asimov verwerkte de roman voor de film, over een onderzeeër die vijf mensen vervoert die zijn verkleind tot minuscule grootte en geïnjecteerd in het lichaam van een defecte Russische wetenschapper om een levensbedreigende bloedstolsel te verwijderen.
Fantastic Voyage werd geregisseerd door Richard Fleischer, die eerder Disney's uitstekende aanpassing uit 1954 van Jules Verne's 20.000 Leagues Under the Sea had geholpen. Genomineerd voor drie Academy Awards, won dat zeevarende succes voor de beste speciale effecten en de beste kleur Art Direction-Set-versiering. Fantastic Voyage deed het zelfs nog beter in de nominatietelling - het was er met vijf in totaal - en won uiteindelijk dezelfde twee die 20.000 competities acht jaar eerder hadden achtergelaten.
In 1987 zou Joe Dante Innerspace regisseren, een stripverhaal over het scenario gepresenteerd in Fantastic Voyage. Net als zijn voorganger zou het ook een Oscar winnen voor zijn visuele effecten, en daarbij de Arnold Schwarzenegger hit Predator verslaan.
2 ROBOCOP
De juiste regisseur, script, cast en effectenploeg kwamen allemaal samen om een moderne klassieker van sci-fi cinema te creëren - zelfs niet twee sombere vervolgjes en een desultoire remake hebben de impact of aantrekkingskracht ervan verminderd.
RoboCop uit 1987 is buitengewoon gewelddadig maar ook verfrissend satirisch en vindt dat regisseur Paul Verhoeven een ouderwetse wraakactie aanbiedt met hightech attributen, waaronder het formidabele RoboCop-pak ontworpen door Rob Bottin. Hoewel er geen echte manier was voor de Academie om de RoboSuit te eren, verdiende Bottin toch een nominatie voor zijn make-upeffecten (graaf die smeltende kap!) - idem visuele effectenartiest Phil Tippet voor de stop-motionanimatie die de ED- bracht 209 tot leven wekken.
Helaas kwam geen van beide knikken aan bod, hoewel de film wel een paar nominaties scoorde voor Beste filmbewerking en Beste geluid. Het behaalde ook een inkeping in de win-kolom - een Special Achievement Award voor het beste bewerken van geluidseffecten. In de taal van het toekomstige Detroit, "zou ik dat kopen voor een dollar!"
